Er is weinig Hollandser dan een polderlandschap met molens. De Beemster en de Schermer in Noord-Holland waren grote meren tot ze werden drooggelegd. Maar met behoud van smalle slootjes. En daar is het fijn varen! Op naar de Eilandspolder.
Wat een rust, met een kilometer of zes per uur varen door de polders
“In laagveengebieden moet je altijd aan de noordoostkant van de sloot gaan varen. Vanwege de wind en de stroming in de sloten is dat de diepste kant. Anders loop je geheid een keer vast”, verklaart schipper Piet zijn keuze om aan de linkerkant van de sloot te varen. Piet van Marle verzorgt rondvaarten door de polders van het land van Leeghwater. Zijn boot ligt in De Rijp. Dat is ook het geboortedorp van Jan Leeghwater, de man die in de eerste helft van de 17de eeuw verantwoordelijk was voor vele inpolderingsprojecten. Leeghwater noemde de Rijp het mooiste dorp van Nederland. Het was in zijn tijd ook een zeer welvarend dorp. Dat mede dankzij de walvis- en haringvangst. Nog altijd is De Rijp een heel aantrekkelijke plaatsje met oude huizen en een statig raadhuis dat mede door Leeghwater ontworpen is.
De Rijp in Noord-Holland waar Jan Leeghwater woonde
Tijdens de bootexcursie varen we door vele smalle slootjes
Varen door de Eilandspolder
Ons vaargebied voor vandaag is de Eilandspolder. Het is een wirwar van slootjes en eilandjes die ingeklemd liggen tussen de Schermer en de Beemster. Die twee polders ontstonden dankzij de ideeën van Leeghwater. Met een ingenieus systeem van vele molens werd het gebied drooggemalen. Zo werd het mogelijk om tot wel vier meter onder NAP te wonen en te werken. De Schermer en de Beemster vormen nu samen met de daartussen gelegen Eilandspolder een prachtig gebied voor natuurliefhebbers. Wandelend, fietsend of per boot maak je kennis met het bijzondere landschap dat ontstond na de drooglegging.
Het dorpje Graft in Noord-Holland
Privé-eilandjes in de polder
“Laagveen zoals dit hoort weids te zijn”, doceert Piet, die behalve schipper ook aardrijkskundeleraar is. “Dat je hier toch zo nu en dan eilandjes met bomen ziet, komt doordat ze in handen zijn van particulieren. Tot de jaren ’60 werd het op water veroverde land gebruikt voor grove tuinbouw zoals aardappelen, winterpeen e.d. Toen de industrie in de Zaanstreek opkwam, trokken veel boeren weg: er viel daar meer geld te verdienen. De eilandjes werden vaak gekocht door Amsterdammers die graag een stukje land wilden om te recreëren.” Piet heeft zelf ook zo’n eilandje weten te bemachtigen, een oase van rust. Hij neemt er geregeld groepen mee naartoe voor een barbecue.
Wat een rust, met een kilometer of zes per uur varen door de Eilandspolder
Rondvaart door Hollandse polders
Voor de rondvaart hebben we de keuze. Of een stukje De Gouw op en dan naar links richting Driehuizen of verder naar het noorden naar Schermerhorn waar nog een prachtige molendriegang te zien is. Wie niet kan kiezen, boekt gewoon een dubbele toer. Welke route je ook kiest, je wordt in het voorjaar altijd begeleid door vogels. In het gebied geldt een maaiverbod tot 15 juni zodat weidevogels rustig kunnen broeden.
Een eend in de polders van Noord-Holland
Een zwaan in de Eilandspolder, Noord-Holland
In de Eilandspolder leven ook lepelaars
Dankzij Piet en zijn kennis van het landschap weet zelfs een leek na verloop van tijd het verschil tussen de Canadese, de grauwe en de Nijlgans en herken je de kiekendief, de karekiet, de grutto (“als ik die hoor, is het voor mij lente, aldus Piet”) en de kleine rietzanger (die bij vertrek uit Afrika 24 gram weegt en bij aankomst in Nederland nog slechts 14 gram). De gierzwaluw is volgens Piet de meest betrouwbare weerman. Als deze ‘s avonds hoog vliegt dan wordt het de volgende dag mooi weer. Net als je denkt alle vogels gezien te hebben, vliegt er een lepelaar voorbij. Die leven er dus ook.
Er zijn meer mensen die graag varen in de Eilandspolder
Er als de pinken bij zijn
De vogels met jongen zijn niet alleen druk met het grootbrengen van hun kroost maar ook met het wegjagen van vijanden als de kiekendief. Een boot met mensen beschouwen ze ook als potentiële vijand. Eerst proberen ze je weg te lokken van het nest. Gaat dat niet snel genoeg dan scheren ze met veel kabaal laag over.
Zo bang als de vogels zijn voor de indringers in een boot, zo nieuwsgierig zijn de pinken. De jonge koeien rennen direct naar de waterkant om te checken wie er langs vaart. Vandaar natuurlijk die uitdrukking ‘er als de pinken bij zijn’.
Pinken kijken nieuwsgierig naar de indringers in hun polder
Lekker Hollands landschap in de Eilandspolder
We zijn niet de enigen die genieten van deze mooie dag
De molens van Schermerhorn
Schermerhorn komt in zicht. De 52 molens in de Schermer polder waren zo effectief dat de hele fase van stoombemaling werd overgeslagen. Pas in 1928 werd begonnen met elektrisch droogmalen met bijvoorbeeld het Julianagemaal en werden de molens overbodig. Elf ervan zijn gelukkig bewaard gebleven. Bij Schermerhorn is ook het Molenmuseum dat een kijkje biedt in de woon- en werkomstandigheden van de molenaar en de werking van de molens. Zigzaggend tuft Piet met gepaste snelheid van vijf à zes kilometer per uur om het kwetsbare veenlandschap niet te beschadigen richting het lintdorp Grootschermer.
De molens in De Schermer, het polderlandschap van Noord-Holland
Varen langs de molens in De Schermer
Het Schermer poldergemaal Juliana
Eilandspolder: kunst vanaf het water
Hier bewonder je de beelden van kunstenaar Nic Jonk vanaf het water. De Rijp en buurdorp Graft hebben altijd veel kunstenaars aangetrokken. Piet maakt op verzoek een stop bij Galerie De Eilandspolder waar de vaak grappige beelden van kunstenares Elly Hoek-de Reus en anderen te koop zijn. Meer geïnteresseerd in biologische tuinbouw of veeteelt? Piet kent ook bij dergelijke bedrijven mensen en een stop is altijd in te lassen. Dat is zo leuk van deze rondvaarten. Bijna alles is mogelijk en Piet heeft overal een verhaal bij, of het nou gaat om het landschap, de geschiedenis of de huidige dorpsbewoners van het gebied. Na een tocht die veel langer duurde dan eigenlijk de bedoeling was, nemen we afscheid van een goede bekende in plaats van van de schipper die we enkele uren geleden voor het eerst ontmoet hebben.
Genieten van kunst in Graft tijdens het varen door de Eilandspolder
Fietsen door oer-Hollands landschap
Van dit oer-Hollandse landschap kun je haast geen genoeg krijgen. Dus stap ik op de fiets om de polders ook op een andere manier te ontdekken. Hoe bijzonder het gebied is blijkt wel uit de erkenning door UNESCO van De Beemster als monument van techniek en landschapskunst uit de Gouden Eeuw. De Beemster was de eerste polder die onder toezicht van Leeghwater werd gerealiseerd. Is de Eilandspolder vooral een ratjetoe van stukjes land en grillige slootjes, de Beemster bestaat uit keurige rechthoekige stukken land met kaarsrechte sloten.
Fietsen in de polder-natuur van Noord-Holland
Indrukwekkende stolpboerderijen
In dat landschap staan de indrukwekkende stolpboerdijen, bijna vierkante bouwwerken met piramidevormige daken. In de boerderij leefden mensen en vee en er was plaats voor de opslag van hooi en een dorsvloer, allemaal onder een dak. De rijke Amsterdamse handelslieden die het geld voor de inpoldering bijeengebracht hadden, lieten vaak een stadse variant van de boerderij bouwen waar zij in de zomermaanden verbleven. High society in de polder.
Prachtige boerderijen in het noordhollandse polderlandschap
Fietsroute door de polders
Fietsend over dijken passeer je mooie oude dorpjes als Stompetoren, Driehuizen en Middenbeemster waar de schrijfsters Betje Wolff en Aagje Deken vandaan kwamen. In Middenbeemster zie ik voor het raadhuis een standbeeld van Jan Leeghwater, de man die zo belangrijk geweest is voor de ontwikkeling van dit Hollandse polderlandschap. Tijd voor een pauze, bijvoorbeeld bij De Kosterij of restaurant Alles met Liefde. Beide werken veel met biologische producten uit de regio.
De Schermer, poldergebied in Noord-Holland
Tuinieren in de polders van Noord-Holland
Ook varen en fietsen door de polders?
- Piet van Marle neemt groepen van minimaal 6 en maximaal 20 mensen mee. Bij grotere groepen varen bevriende collega’s mee. Je vaart als groep altijd alleen, dus kleine groepen worden niet aangevuld met andere gasten. Anderhalf uur varen kost vanaf 8 euro p.p. Een boottocht is eventueel te combineren met een barbecue, een fiets- of autosteptocht of kanovaren. Meer informatie: www.rondvaarteilandspolder.nl.
- Er bestaat een Leeghwater fietsroute van 47 kilometer, eventueel te splitsen in twee routes van 28 km (door De Beemster) en 32 km (De Schermer). De route is te volgens via knooppunten of de speciale Leehgwater bordjes. bij de VVV in De Rijp is een brochure over de route te koop.
De molens in De Schermer werden gebruikt om het water weg te pompen
Slapen in de polder
- Langer genieten van dit landschap? B&B Het Pakhuys in Graft-De Rijp is een heerlijk, persoonlijk alternatief voor een hotel. De zes kamers van B&B Het Pakhuys zijn ondergebracht in een gerenoveerd rijksmonument in het centrum van het dorpje De Rijp. Bij mooi weer ontbijt je op het terras aan het water.
MEER DAGJES UIT/WEEKENDJES WEG
Plannen voor een weekendje weg? Een stedentrip Rotterdam is altijd leuk. Dit zijn de leukste duurzame hotspots in Rotterdam.
Frietje met een view in Rotterdam
Ook leuk: een middag wilde kruiden plukken en met je wildpluk-oogst zelf lekkere dingen bereiden. Je kunt bijvoorbeeld wildplukken in Amsterdam-Noord.
Kleefkruid groeit hier volop, je hebt zo een handvol
Het leek me fantastisch om op zoek te gaan naar eetbare wilde planten in de stad, maar ook wel een beetje eng. Wat fijn dat ik mee kon met een wildplukexpeditie van Anke Wijnja op zoek naar eten uit de natuur.
Nog een paar tips van Anke voor we de prikkelbare brandnetel gaan plukken
Wildplukexpeditie in Amsterdam-Noord
Het is een zonnige zondagmiddag als we verzamelen op De Ceuvel, een alternatieve, creatieve, duurzame broedplaats in Amsterdam-Noord. Zo’n 15 medeplukkers zitten op picknickbankjes te luisteren, kopje thee en/of koffie erbij. Anke geeft alvast de basistips voor wildplukken. Zodat we straks in het Noorderpark weten wat we wel en niet moeten en mogen doen.
Wildplukken, wat mag wel en wat niet?
Om te beginnen: wildplukken mag eigenlijk niet in Nederland, maar wordt meestal wel gedoogd. Waar het allemaal om draait is dat je met liefde en respect voor de natuur plukt. En dat je veilig plukt. Want ook al lijkt het alsof in Nederland alles gereguleerd en gecontroleerd is, er zijn toch de nodige giftige, zelfs dodelijke planten. En dan zijn er nog de dagelijkse ongemakken als luchtvervuiling, pesticiden, gifgrond en plassende honden… Goed wassen is sowieso een must. Oeps, ik heb als kind vele bramen gegeten, zo van de struik zonder te wassen. Hopelijk was er toen minder luchtvervuiling.
Klein hoefblad is een van de eetbare wilde planten die in het wild groeit
Op zoek naar malse topjes van de eetbare brandnetel
Workshop eetbare wilde planten plukken
Voor we gewapend met schaar, mes en keukenhandschoenen in het Noorderpark gaan foerageren, krijgen we nog één keer een waarschuwing: weet wat je plukt. Fluitenkruid bijvoorbeeld is een heel eetbare wilde plant. Gevlekte scheerling lijkt erop maar een soepje daarvan is dodelijk. De oude Grieken gebruikten het om een doodsvonnis te voltrekken! Gelukkig is die plant zeldzaam in Nederland én krijgen we kaartjes met daarop afbeeldingen van wat we wél veilig kunnen eten. Er zijn ook apps die je kunnen helpen met determineren. Maar die hebben het ook wel eens mis. Dus bij twijfel, niet plukken.
Kleefkruid groeit hier volop, je hebt zo een handvol
Op zoek naar eetbare wilde planten in het Noorderpark, Amsterdam
Brandnetel, geen plantje om zonder handschoenen aan te pakken
Stadspark als groenten- en kruidentuin
We zoeken onder meer kleefkruid (nooit van gehoord), vogelmuur (dat haalde mijn vader vroeger voor zijn vogels in de volière) en look zonder look, nog één die ik niet kende. Het blijkt inderdaad allemaal zomaar langs het water te groeien. Op andere plekken in het park zoeken en vinden we brandnetel, daslook, duizendblad, zevenblad en meer. Ook madeliefjes blijken eetbaar, blad en bloem! Waarom wist ik dat als kind niet? Al die madeliefjeskettingen had ik dus kunnen opeten! We plukken ook wat speenkruid met prachtige, gele eetbare bloemen. Waanzinnig wat er in zo’n stadspark allemaal te vinden is aan eetbare wilde planten en kruiden. Na een uur of twee hebben we voldoende voor een hele urban-wildpluk maaltijd.
Anke geeft de laatste wildpluk-instructies
Ongelooflijk hoeveel eetbaars je vindt zo langs de waterkant
Kleefkruid is een van de eetbare wilde planten die we zoeken
Madeliefjes blijken ook eetbaar, bloem en blad
Eten uit de natuur: koken met (on)kruid
Terug op de Ceuvel duiken we een provisorische keuken in om zes gerechten te maken met de (on)kruid-buit van vandaag. Een 7-kruidensoepje vooraf, stamppot met kleefkruid en zevenblad, een salade met onder meer vogelmuur, madeliefblad en –bloem, daslook en nog wat in-het-wild geplukte ingrediënten. En er staat na een goed halfuur ook een look-en-look yoghurtdip, wilde kruiden pesto en brandnetelpaté op tafel. Samen met wat stevig brood een verrukkelijke afsluiter van een middag wildplukken. Dat smaakt naar meer.
Een deel van de oogst, tijd om alles te wassen en te gaan koken
Een schaal vol brandneteltopjes voor de brandnetelpaté
Koken met handschoenen, je moet wel als er brandnetel op het menu staat
Deelnemers aan de wildplukexpeditie in Amsterdam-Noord
Een salade van eetbare wilde kruiden met blauwe kaas en bloemetjes
Brood met dipjes uit de natuur
Meer wildplukexpedities
Ook een keer mee met Anke op wildplukexpeditie in Amsterdam? Er staan onder meer een limonade en thee-wildplukdag en een medicinale wildplukexpeditie op de planning. Houd de website van The Nature Connection in de gaten voor data.
Nog niet zolang geleden kreeg ik twee boeken over wildplukken toegestuurd. Als je alleen op pad gaat en nog niet zo ervaren bent in het plukken van eetbare wilde planten, is het handig om zo’n eetbare-plantengids mee te nemen. Je kunt zo makkelijker de veilige kruiden herkennen. Als bonus staan er ook vele lekkere recepten in.
De Smaak van Wildplukken
Een stedentrip Rotterdam en duurzaam passen perfect bij elkaar. In een paar uur tijd bezocht ik enkele heel leuke eco-hotspot-adressen. En ik ga zeker terug voor meer.
De Groene Passage (hoek Goudsesingel en Mariniersweg) is het eerste duurzame winkelcentrum van Europa. Altijd prettig, een aantal ‘groene’ adressen bij elkaar. Je vindt de passage op vijf minuten lopen van metrostation Blaak. Je weet wel, vlakbij de Markthal en de kubuswoningen.
De Markthal, een van de bezienswaardigheden in Rotterdam
De Kubuswoningen in Rotterdam
Duurzaam interieur bij Van Binnen
Een van de winkels van De Groene Passage is interieurwinkel Van Binnen. Eenmaal binnen bij Van Binnen wil je echt niet meer naar buiten. Of in elk geval niet voordat je iets gekocht hebt. De meubels van Europees hout gemaakt zijn prachtig maar wat groot om gelijk mee te nemen. Maar de plaids en andere kleden kunnen natuurkijk wel in de tas. Wat je favoriete kleur ook is, er is een prachtig duurzame plaid te koop bij interieurwinkel Van Binnen.
Duurzame interieurwinkel Van Binnen in Rotterdam
Prachtige kleuren en duurzaam, de plaids van interieurwinkel Van Binnen
–
Biologische supermarkt Gimsel
Gimsel is een supermarkt bomvol biologische producten, food en non-food dus gooi je mandje maar vol. Ik zie heerlijk verse groenten en fruit en ik ruik het verse brood van de bakker al op afstand. Er zijn bussen met granen, noten en dergelijke waar je zelf kunt afwegen hoeveel je nodig hebt. Dit is een adresje om naartoe te gaan net voor je naar huis gaat, want voor je het weet heb je een zware tas vol geshopt.
Biologische groenten bij de duurzame supermarkt Gimsel
Ook schoonmaken kan ‘groen’ bij supermarkt Gimsel
Biologisch en vegetarisch: restaurant Spirit
Restaurant Spirit heeft een bijna iconische status in vegetarisch Rotterdam. En tegenwoordig ook in Amsterdam. Bij dit buffetrestaurant is alles biologische en vegetarisch. En alles wordt iedere dag vers bereid. Gosj, dat is lastig kiezen uit het royale aanbod. Het ziet er allemaal heerlijk uit. En moet je echt die trein naar huis halen? Geen paniek. Dan schep je toch even een bakje (of twee) vol want meenemen kan ook.
Vegetarisch en biologisch buffetrestaurant Spirit in Rotterdam
Fairtrade shoppen bij de Wereldwinkel
Het leuke van winkelen bij een Wereldwinkel is dat je niet alleen een cadeautje voor jezelf of een ander koopt maar dat er ergens ver weg ook iemand is die daar beter en blijer van wordt. Omdat die man of vrouw een eerlijke vergoeding krijgt voor het werk. Dat is toch iets wat we allemaal willen. Bovendien zie ik bij Wereldwinkels altijd bijzondere spullen die je niet in andere winkels ziet. Nog een reden om er zeker even binnen te lopen.
De Wereldwinkel is een van de winkels in De Groene Passage in Rotterdam
Fairtrade winkelen bij de Wereldwinkel in Rotterdam
Vegan Plantastic! Health Hub
Schuin tegenover De Groene Passage heeft concept store en restaurant Plantastic! Health Hub onlangs de deuren geopend (Mariniersweg 64a). Hier kun je plantaardig en anderszins verantwoord ontbijten, lunchen en dineren. Maar er worden zo nu en dan ook workshops gegeven en events gehouden. Denk aan een paasbrunch, een fit & food seminar of een workshop plantaardig koken. En zoek je nog een leuke flex-werkplek voor een paar uurtjes? Ook dan ben je hier welkom.
Alles is plantaardig bij concept store Plantastic
Fenix Food Factory op Katendrecht
Een andere plek waar je tijdens je stedentrip Rotterdam veel duurzame, groene, biologische en fairtrade initiatieven vindt, is Katendrecht met onder meer de Fenix Food Factory. Je eet, drinkt en koopt hier brood, bier, cider, kruiden en humus, groenten en meer. Maar ook voor een patatje en bijvoorbeeld oesterzwambitterballen kun je hier terecht. Je lunch eet je bij mooi weer op het terras of zittend aan de kade met uitzicht op De Kop van Zuid en de nieuwe skyline van Rotterdam.
Duurzame winkels bij Fenix Food Factory in Rotterdam
Frietje met een view tijdens je stedentrip Rotterdam
Tegenover Fenix Food Factory ligt het Deliplein, met verschillende winkels en horecagelegenheden.
Restaurant De matroos en het meisje
Wat een heerlijk interieur met het hippe Delfts blauw van graffitikunstenaar Hugo Kaagman op de muren. Alleen daarom al een bezoek waard, dit trendy Rotterdamse restaurant op Katendrecht (Delistraat 52). Bij De matroos en het meisje krijg je te eten wat de pot schaft, het table d’hôtes idee. Handig want dat betekent dat de keuken heel duurzaam kan werken met de ingrediënten die op dat moment goed verkrijgbaar zijn. Je eet hier dus altijd seizoensproducten. Je kiest voor 3, 4, 5 of 6 gangen en geeft eventuele dieetwensen op. De rest is een verrassing.
Restaurant De matroos en het meisje op Katendrecht, Rotterdam
Kate, urban market & café
Kate, urban market & café (Sumatraweg 13b) is een winkel plus bar/restaurant. Niet specifiek op duurzaamheid gericht maar er wordt wel veel met producten uit de buurt gewerkt. Een fijne plek voor een goed kop koffie met een stuk huisgemaakte taart erbij. Of voor een goed belegde boterham als lunch. Voor vegans is het even zoeken maar er is een broodje met huisgemaakte humus en geroosterde groenten. En terwijl je naar de kassa loopt, kun je gelijk nog wat lekkers voor thuis kopen want Kate verkoopt ook bijzondere food cadeautjes.
Urban market en café Kate op Katendrecht, Rotterdam
MEER STEDENTRIPS
In Namen (of Namur) in België kun je heerlijk snuffelen in de vintage schatkamers. Mijn top 7 van tweedehands hotspots in Namen
Café Art Salon in Namen
Dit artikel delen? Dat kan via de buttons hieronder.
